به گزارش راه شلمچه، تحرکات نظامی جمهوری آذربایجان در مرزهای شرقی و حضور جدی نیروهای نظامی ترکیه در نخجوان و مرزهای غربی جمهوری ارمنستان در کنار تضعیف شدید این کشور پس از جنگ دوم قره‌باغ که موازنه قدرت را در قفقاز به هم زده است، احتمال به‌کارگیری نیروهای نظامی توسط ترکیه و آذربایجان برای تصرف بخشی از خاک این کشور به منظور تسهیل ایجاد کریدور متصل کننده نخجوان به سرزمین آذربایجان را افزایش داده است؛ مساله‌ای که باید با واکنش مناسب و متناسب جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه جنوبی ارمنستان که از این اتفاق متضرر خواهد شد، در ۲ بعد نظامی و دیپلماتیک همراه باشد.
با بررسی شرایط فعلی و داده‌های موجود می‌توان این گزاره را مطرح کرد که احتمال دارد بزودی نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان با پشتیبانی مستقیم ترکیه و حمایت رژیم صهیونیستی، با سوءاستفاده از موضع ضعیف چند ماه اخیر دولت غربگرای نیکول پاشینیان در جمهوری ارمنستان، سعی کنند قسمت‌هایی از این کشور را اشغال کنند. این امر بدین منظور خواهد بود تا مساله ارتباط منطقه نخجوان به سرزمین اصلی آذربایجان به وسیله کریدور زنگزور تسهیل شود. این گزاره با توجه به 2 مساله قابل تامل است.
اولین مساله، تحرکات نظامی آذربایجان و ترکیه در مرزهای شرقی و غربی جمهوری ارمنستان است. همچنین موضع هجومی مسؤولان جمهوری آذربایجان به دلیل سرخوشی آنان از پیروزی در جنگ دوم قره‌باغ و آزادسازی مناطق اشغالی، مزید بر علت است. مسؤولان جمهوری آذربایجان مواضع خصمانه‌ای نسبت به همسایه ارمنی خود روا داشته‌اند و حتی پا را از این نیز فراتر گذاشته و به تهدید جمهوری اسلامی ایران نیز دست زده‌اند. رونمایی‌های گسترده از تجهیزات نظامی جدید و به نمایش گذاشتن آنها توسط آذربایجان و همچنین استقرار نیروهای ترکیه در نخجوان نشان از محدود نبودن حضور این نیروها صرفا در آذربایجان دارد.
دومین مساله که رویکرد علمی‌تر و مبتنی بر علم روابط بین‌الملل دارد، بحث توازن قوا در منطقه قفقاز است. پس از اتمام جنگ دوم قره‌باغ و تضعیف شدید نیروهای جمهوری ارمنستان، این کشور توانایی تهدید همسایگان خود را از دست داده است. این در حالی است که جمهوری آذربایجان به دلیل حمایت‌های ترکیه و رژیم صهیونیستی در وضعیتی برتر قرار دارد و دارای دست برتر است و ارمنستان به‌دلیل عدم تمایل روسیه به دولت غربگرای پاشینیان، از این منظر نمی‌تواند پشتیبانی برای خود بیابد. همچنین تمایل آذربایجان به الحاق نخجوان به سرزمین اصلی این کشور در کنار رویاپردازی‌های ترکیه برای پیدا کردن ارتباط مستقیم با سرزمین اصلی آذربایجان و از آنجا به آسیای مرکزی، احتمال شکل‌گیری اتفاقات جدید در منطقه قفقاز را تقویت می‌کند.
واضح است این اتفاق منافع جمهوری اسلامی ایران را به طور مستقیم در معرض تهدید قرار می‌دهد. از منظر راهبردی با قطع مرز مشترک ایران و ارمنستان، ارتباط زمینی ایران با گرجستان و از آن طرف به روسیه و اروپا از دست می‌رود. علاوه بر ضربات اقتصادی این اتفاق، در ابعاد سیاسی و امنیتی نیز کشورمان دچار مشکلات متعددی خواهد شد. نخستین مشکل، گسترش فعالیت رژیم صهیونیستی در این منطقه خواهد بود. همچنین اخبار متقنی از انتقال تروریست‌های تکفیری به منطقه قره‌باغ توسط ترکیه مطرح شد که با تثبیت قدرت ترکیه و آذربایجان در این منطقه، فعالیت تروریست‌ها نیز افزایش خواهد یافت. این مساله طبیعتا بخشی از تمرکز نیروهای اطلاعاتی و امنیتی ایران را به خود اختصاص می‌دهد و باعث هدررفت هزینه‌های زیادی خواهد شد. از سویی در حال حاضر حضور صهیونیست‌ها نیز در این منطقه قابل توجه است. روزهای اخیر بود که امیر موسوی، دیپلمات سابق کشورمان در مصاحبه با شبکه المیادین اعلام کرد اطلاعاتی که به ایران رسیده است حاکی از آن است که 1000 عنصر اسرائیلی و 1800 عنصر داعش در خاک آذربایجان حضور دارند.
* لزوم حمایت ایران از تمامیت ارضی ارمنستان
خدشه به تمامیت ارضی جمهوری ارمنستان و از بین رفتن مرز زمینی جمهوری اسلامی ایران با این کشور، علاوه بر مشکلاتی که در بالا بیان شد، ضررهای دیگری نیز برای ایران خواهد داشت.
با تثبیت حضور جمهوری آذربایجان در تمام گستره مرزی با ایران و به تبع آن حضور فعال ترکیه و رژیم صهیونیستی در این منطقه، تلاش‌ها برای حمایت از گروه‌های تجزیه‌طلب پان‌ترک افزایش خواهد یافت. رویکرد نوعثمانی‌گری ترکیه در کنار اظهارات نامطلوب برخی مسؤولان جمهوری آذربایجان و طبیعتا نقشه بلندمدت رژیم صهیونیستی برای تجزیه کشورهای منطقه از جمله ایران باعث افزایش تحرکات تجزیه‌طلبانه خواهد شد.
از طرف دیگر تحقق رویای ترکیه به منظور ارتباط مستقیم با ماورای دریای خزر می‌تواند نفوذ ایران در مناطق قفقاز و آسیای مرکزی را تحت‌الشعاع قرار دهد و جمهوری اسلامی میدان را به رقبای منطقه‌ای خود واگذار کند.
همچنین قطع راه زمینی به روسیه و اروپا و انحصار این مسیر به عبور از آذربایجان، به ترکیه و آذربایجان اهرمی برای فشار بر ایران می‌دهد که هر زمانی اراده کردند بتوانند با بستن مسیر، امتیازی جدید طلب کنند.
کنار هم گذاشتن جمیع این موارد و توجه به پیامدهای بلندمدت تهدید تمامیت مرزی ارمنستان بویژه در استان سیونیک که هم‌مرز با ایران است، واکنش ایران به تحرکات محور باکو- آنکارا- تل‌آویو را جدی می‌کند.
برگزاری رزمایش بزرگ «فاتحان خیبر» در نزدیکی مرزهای شمال غرب را می‌توان نقطه عطفی در این ماجرا قلمداد کرد که موضع ایران در برابر تغییرات مرزی‌اش جدی است. باکو و آنکارا این پیام را دریافت کرده‌اند که رزمایش فاتحان خیبر تنها یک هشدار نیست بلکه یک آرایش عملیاتی است و در صورت رقم زدن هر اتفاقی که منجر به تغییرات مرزی شود، جمهوری اسلامی ایران نیز وارد خاک ارمنستان شده و مانع اجرای این سناریوی فتنه‌انگیزانه خواهد شد.
واکنش جدی و بموقع ایران خواهد توانست به بلندپروازی‌های رجب طیب اردوغان و الهام علی‌اف پایان دهد و جلوی این رخداد را بگیرد. جمهوری اسلامی ایران باید با اقدامات خود، خطای تحلیلی به وجود آمده در محور باکو- آنکار- تل‌آویو را از بین ببرد و به آنان یادآوری کند در صورت دست درازی به منافع ایران در منطقه با واکنشی سخت و جدی روبه‌رو خواهند شد.
همچنین باید اقدامات دیپلماتیک نیز برای جلوگیری از این اتفاقات انجام شود. فدراسیون روسیه از زمان جنگ دوم قره‌باغ تابه‌حال مقابله جدی با زیاده‌خواهی‌های ترکیه و آذربایجان انجام نداده است. بسیاری از کارشناسان علت این اقدام را عدم رضایت این کشور از نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر غربگرای ارمنستان می‌دانند. باید با رایزنی‌های دیپلماتیک با طرف روس به آنان فهماند اتفاقات اخیر می‌تواند برای منافع روسیه در منطقه نیز تهدیدکننده باشد و نفوذ این کشور در قفقاز را تضعیف کند. اکثر راه‌های ارتباطی بازرگانی ایران و روسیه از ارمنستان می‌گذرد که تهدید تمامیت ارضی این کشور، ارتباطات اقتصادی ۲ کشور را نیز تهدید خواهد کرد. همچنین حضور نیروهای تکفیری در آذربایجان علاوه بر تهدیدی برای ایران، برای روسیه نیز که همچنان از تجزیه‌طلبی در چچن ترس دارد، تهدید به حساب می‌آید و حضور تکفیری‌ها به تقویت نیروهای تروریست تجزیه‌طلب چچن منجر خواهد شد که بر خلاف منافع روس‌هاست. پس تفهیم این مسائل به مسؤولان روسیه ضروری است تا این کشور نیز با اقدامات خود مانع موفقیت نقشه مشترک ترکیه و آذربایجان شود.
منبع؛ وطن امروز
