پاسخ امیری سوادکوهی به سخنان انحرافی یک فیلسوف ایرانی

در پی انتشار سخنانی از یکی از فیلسوفان معاصر دربارهٔ «پوسته بودن شریعت و مغز بودن عرفان»، امیری سوادکوهی از محققان و نویسندگان شیعه با انتشار یادداشتی تحلیلی به این دیدگاه واکنش نشان داد.

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی «راه شلمچه»؛ حجت‌الاسلام والمسلمین امیری سوادکوهی در این نوشتار، با استناد به مبانی قرآنی، روایی، فلسفی و عرفان اصیل، این گزاره را نادرست، غیرعلمی و زمینه‌ساز تضعیف احکام الهی دانسته و تأکید کرده است که ظاهر و باطن دین در منظومهٔ وحیانی از یکدیگر گسست‌پذیر نیستند.

متن این یادداشت علمی بدین شرح می باشد :

در نگاه نخست، سخنِ «شریعت پوسته است و عرفان مغز دین» عبارتی دل‌نشین و معنویت‌نما جلوه می‌کند، اما با مراجعهٔ علمی به قرآن، سنت، فلسفه و عرفان اصیل روشن می‌شود که این گزاره بر شناختی نادرست از نسبت ظاهر و باطن دین بنا شده است.

در نگرش وحیانی، ظاهر و باطن دو ساحت گسسته نیستند؛ ظاهر، طریق و مَظهر باطن است و باطن بدون ظاهر، تحقق خارجی ندارد—چنان‌که معنا بی‌لفظ و روح بی‌بدن ممکن نیست. قرآن نیز احکام را همواره با کارکردهای باطنی همراه می‌سازد: نماز «ناهی از فحشا»، طهارت «رافِعِ رِجس» و روزه «موجب تقوا» معرفی می‌شود؛ پس احکام «سطحی» نیستند، بلکه پل وصول به همان حقیقت قدسی‌اند که عرفان اصیل بدان دعوت می‌کند.

فقه نیز نه پوسته‌ای خشک، بلکه دستگاهی عقلانی و استنباطی است که دین را از تفسیرهای ذوقی و تجربه‌های مهارنشده پاس می‌دارد.

ادعای «فقیهِ بی‌عرفان متوقف است» ناآگاهانه است؛ فقه وظیفهٔ کشف تکلیف را دارد و عرفانِ اخلاقی، اگر مکمل آن باشد، ارزشمند است؛ اما هرگاه بدیل فقه شود، به انحراف می‌انجامد. عارف بی‌فقه نیز همواره در معرض لغزش است، زیرا معیار سنجش حالات باطنی را ندارد.

تقابل «پوسته_مغز» در تحلیل فلسفی نیز بی‌اساس است. ظاهر، تجلی باطن است؛ حذف ظاهر، فروپاشی باطن را در پی دارد. جداسازی شریعت از حقیقت، در تاریخ به باطنی‌گری و تقلیل دین به تجربهٔ شخصی انجامیده و امروز نیز مبنای بسیاری از جریان‌های شبه‌عرفانی است که به جای تهذیب، احساس‌گرایی بی‌ضابطه را ترویج می‌کنند.

نتیجه آنکه این گزاره نه پشتوانهٔ قرآنی دارد، نه روایی، نه فلسفی و نه عرفانی. شریعت، پوستهٔ بی‌ارزش نیست؛ آغاز راه است. حقیقت مقصد است، نه رقیب ظاهر. عرفانِ بی‌فقه توهّم معنوی است و فقهِ بی‌اخلاق ناقص؛ اما هیچ‌دلیل معتبری وجود ندارد که شریعت را پوسته و فقیهِ غیرعارف را متوقف بنامد. چنین ادعاهایی بیش از آنکه علمی باشد، ابزاری برای تضعیف احکام و جایگزینی معنویتِ بی‌تکلیف است.

امیری سوادکوهی _قم المقدسه